Στιβαρός στο πηδάλιο του σκάφους της πολιτείας, ευπρόσιτος στους πολλούς, απλός στην συμπεριφορά και στον τρόπο ζωής, άψογος σύζυγος και πατέρας, άνθρωπος του καθήκοντος έως αυτοθυσίας, και ταυτόχρονα χαρακτήρας ανοιχτός, καλόκαρδος, σπόρτσμαν και τζέντλεμαν, μουσικός υπό την στενή και την ευρεία έννοια, βαθύς γνώστης της ελληνικής παράδοσης και ταυτόχρονα κοσμοπολίτης, ενσυνείδητος ορθόδοξος χριστιανός και βασιλεύς, με πίστη πλατειά, περιχωρητική, εδραζόμενη στην δια της αγάπης επίτευξη της κοινωνίας, στην κάθετη και οριζόντια της διάσταση, ο βασιλεύς Παύλος υπήρξε από όλους τους αρχηγούς του Ελληνικού κράτους, ο πιο κοντινός στο πλατωνικό πρότυπο του βασιλέως – φιλοσόφου. Πράος και αγαθός, εντυπώθηκε στην λαϊκή μνήμη ως ο καλός βασιλιάς Παύλος. Εξ ού και η πάγκοινη οδύνη και το καθολικό πηγαίο και αυθόρμητο πανελλήνιο πένθος την στιγμή του θανάτου και της κηδείας του, που ήταν ένα από τα ύψιστα σημεία επαφής του λαού και της δυναστείας, στην εκατόχρονη κοινή τους συμπόρευση.

Στο πολιτικό επίπεδο ελίχθηκε με επιτηδειότητα ανάμεσα στους υφάλους της πολιτικής ζωής, σε μία περίοδο ιδιαιτέρως μεγάλων αναταράξεων, ασκώντας με επιτυχία τον ρόλο του ρυθμιστή του πολιτεύματος.  Ρόλος ακροβάτη της πολιτικής, καθώς έπρεπε να συμβιβάσει έμπρακτα και καθημερινά τις αντιθέσεις που έκρυβε το ίδιο το Σύνταγμα, ανάμεσα στην αρχή της λαϊκής κυριαρχίας και τις βασιλικές προνομίες, που είτε ως πρόκληση και πειρασμός, είτε ως αναγκαιότητα επιβαλλόμενη από τις περιστάσεις, εξωθούσαν τον βασιλέα στην κάθοδο στην πολιτική κονίστρα/αρένα, με ό, τι αυτό συνεπάγεται.  Επιλέγοντας, εκτός κομματικής επετηρίδας του Ελληνικού Συναγερμού,  τον Κωνσταντίνο Καραμανλή το 1955, ανανέωσε το πολιτικό σκηνικό προς όφελος της χώρας, όπως σαρανταπέντε χρόνια ενωρίτερα το είχε κάμει ο πάππος του Γεώργιος Α΄ στην περίπτωση του Ελευθερίου Βενιζέλου. Διαβλέποντας ορθά την κόπωση της κοινής γνώμης από την παρατεταμένη, επιτυχή σε πολλά, πλην αυταρχική διακυβέρνηση της Δεξιάς –όντας ο ίδιος προσωπικά μάλλον κεντρώας πολιτικής αποκλίσεως– έλαβε την πρωτοβουλία το 1963 της μεταβάσεως της εξουσίας από τα χέρια της σε εκείνα της Ενώσεως Κέντρου.  Καίτοι ορισμένες πτυχές της παραπάνω διαδικασίας ήσαν στα όρια ή και εκτός των συνταγματικών πλαισίων, η λαϊκή ψήφος δικαίωσε την βασιλική διαίσθηση και επιλογή, φέρνοντας πανηγυρικά την Ένωση Κέντρου στην αρχή, την στιγμή ακριβώς που καλούσε τον Παύλο, σε ηλικία μόλις 63 ετών, ο θάνατος.

Στο δίωρο ντοκυμανταίρ του Νίκου Πολίτη «Παύλος ένας ασυνήθιστος βασιλιάς», που από αγαθή σύμπτωση περατώθηκε την πεντηκοστή επέτειο από τον θάνατό του, εκτυλίσσεται στην λεπτομέρειά της ολόκληρη η ζωή του καλού και αγαθού βασιλέως, και μέσω αυτής παρουσιάζεται στα μάτια μας μια Ελλάδα νοικοκυρεμένη, τόσο κοντινή μας στον χρόνο και ταυτόχρονα τόσο απελπιστικά μακρυνή.

Στην ταινία παρουσιάνονται στιγμιότυπα από κινηματογραφικά Επίκαιρα της εποχής, μία ακέκδοτη εκπληκτική τηλεοπτική συνέντευξη του Παύλου στην Ακρόπολη σε αμερικανό δημοσιογράφο που δεν προβλήθηκε ποτέ στην Ελλάδα, μία μικρή ταινία που γύρισε ο ίδιος ο Παύλος το 1930 στην Ελλάδα όταν την επισκέφθηκε in cognito και μυστικά ως έκπτωτος πρίγκηπας, μεταμφιεσμένος σε ναύτη. Εμφανίζεται επίσης ανέκδοτο αρχειακό υλικό (επιστολές κλπ.). Τέλος, μιλούν γιά τον Παύλο τα τρία παιδιά του, ο Κωνσταντίνος, η Σοφία και η Ειρήνη, ο εξάδελφός τους ιστορικός συγγραφέας Μιχαήλ,  ο μόνος επιζών υπουργός της εποχής του Παύλου και πρώην πρωθυπουργός Κ. Μητσοτάκης, ο ιστορικός και επιστημονικός σύμβουλος της ταινίας Κώστας Σταματόπουλος και οι ιστορικοί Ι. Παπαφλωράτος, Κ. Μπότσιου, Ε. Χατζηβασιλείου, Γ.Μαυρογορδάτος και αυτόπτες μάρτυρες.

Είχα  τη χαρά να παρακολουθήσω στη Θεσσαλονίκη το ντοκιμαντέρ « Παύλος ένας ασυνήθιστος βασιλιάς». Ήταν μια ευχάριστη και πρωτόγνωρη εμπειρία αφού όλη μου τη ζωή είχα μεγαλώσει βλέποντας ανάλογες δουλειές με βάση την οπτική και την αισθητική της αριστεράς. Μιλώ για οπτική και αισθητική γιατί σε καμιά περίπτωση ένα ντοκιμαντέρ δεν μπορεί να θεωρηθεί ως συγγραφή ιστορίας, η λογική του είναι να μας παρουσιάσει επιφανειακά  κάποια πλευρά κάποιου γεγονότος, να μας ερεθίσει την περιέργεια για περαιτέρω έρευνα και αναζήτηση. Βέβαια ένα ντοκιμαντέρ μπορεί να είναι  εργαλείο προπαγάνδας που θα εξάψει πάθη, θα μεγαλώσει αντιθέσεις, θα φωτίσει μονόπλευρα τα γεγονότα, θα παραπληροφορήσει, θα σπιλώσει πρόσωπα … Εδώ είναι η ποιοτική διαφορά του «Παύλου». Η οπτική που επέλεξαν οι συντελεστές ήταν αυτή της παρακολούθησης της ζωής του βασιλιά από τα παιδικά  χρόνια μέχρι το θάνατο του δίνοντας  έμφαση στην προσωπικότητα και το χαρακτήρα του, τόσο στις οικογενειακές του σχέσεις, όσο και στο δημόσιο βίο. Αναπόφευκτα λοιπόν, αφού ο Παύλος ήταν και είναι ένα μεγάλο  κομμάτι της εθνικής μας ιστορίας έγινε και μια παράλληλη αφήγηση των ιστορικών γεγονότων. Δεν θα μπω στην ουσία της παρουσίασης του ιστορικού πλαισίου και αν έγινε με επιστημονική ακρίβεια, σφαιρικά ή μονόπλευρα, θα μιλήσω για τον τρόπο και την αισθητική. Σχεδόν όλα τα ντοκιμαντέρ μέχρι σήμερα που αφορούσαν περιόδους όπως ο εθνικός διχασμός, η 4ηΑυγούστου, η κατοχή, ο εμφύλιος και έπειτα, είναι γεμάτα  με στερεότυπα του τύπου, γερμανόφιλος (Κωνσταντίνος Α’), στυγνός  δικτάτορας, μοναρχοφασίστας, φασίστες κ.α. Όλα αυτά τα διχαστικά, μεταπολιτευτικά προβάλλονταν παντού( ειδικά στην  κρατική- δημόσια τηλεόραση) δηλητηριάζοντας τις ψυχές των Ελλήνων βάζοντας μας σε έναν μανιχαΐστικό τρόπο σκέψης, που όλα είναι άσπρο μαύρο.  Εδώ, το ντοκιμαντέρ που παρακολούθησα έκανε την ποιοτική και εθνικά ωφέλιμη διαφορά. Είχε φυσικά μια σαφώς θετική οπτική για την παρουσία της βασιλικής οικογένειας στην πολιτική και κοινωνική ζωή της χώρας και αυτό είναι λογικό. Δεν αναμόχλευσε όμως παλιά πάθη, δεν προσπάθησε να πάρει κάποια ρεβάνς από πολιτικούς αντιπάλους της δυναστείας. Δεν έπεσε στην παγίδα να χρησιμοποιήσει την γλώσσα της «άλλης» πλευράς και να αναπαράγει στερεότυπα, ήταν δηλαδή ιδιαίτερα προσεκτική στο να μην γίνει αυτή η δουλειά ένα νέο καύσιμο υλικό στη μηχανή του εθνικού διχασμού. Έτσι για παράδειγμα όταν αναφέρθηκε  στο περιστατικό του Λονδίνου, μεταξύ της βασίλισσας Φρειδερίκης και της Κυρίας Αμπατιέλου,  τον σύζυγο   της δεύτερης δεν τον στόλισε  με κάποιο ψυχροπολεμικό κοσμητικό, αλλά τον ανέφερε έντιμα  ως αριστερό αγωνιστή. Πέρασε δηλαδή την άποψη ότι μπορούμε να μιλήσουμε για το παρελθόν, να τιμήσουμε και να εκτιμήσουμε η κάθε πλευρά τους ήρωες- πρωταγωνιστές της, αλλά ταυτόχρονα να ξεχάσουμε το μίσος που χώρισε τις δύο πλευρές. Επίσης μέσα από το σαφώς φιλοβασιλικό αυτό έργο έγινε και μια κριτική στη στάση του Παύλου αλλά και της δυναστείας γενικότερα, στο θέμα της πολιτικής εμπλοκής. Θα μπορούσε να πει κανείς της «άλλης» πλευράς ότι αυτό είναι λίγο, θα έλεγα ότι είναι γενναίο και η αυτοκριτική είναι κάτι που μας έλειψε για χρόνια και όταν γίνεται μόνο όφελος μπορεί να προσφέρει. Το ντοκιμαντέρ αυτό είχε σαφώς, τον αέρα, το ήθος, τις αξίες και την αισθητική ενός κόσμου που από την μεταπολίτευση και μετά, μπήκε στο περιθώριο, περιθωριοποιήθηκε,  λοιδορήθηκε, και τελικά κατά τη γνώμη μου  την πλήρωσε όλη η χώρα με την κρίση που ζει τόσο στον οικονομικό όσο και αξιακό τομέα.  Εδώ έρχεται και το φινάλε με τον συνονόματο εγγονό του βιογραφούμενου βασιλιά, Παύλο, να μιλά για τον παππού του, που τον γνώρισε κυρίως μέσα από τις διηγήσεις της γιαγιάς του και να καταλήγει μέσα από τις θετικές πλευρές της προσωπικότητας του προγόνου του στη λύση κλειδί για τα προβλήματα μας ως έθνος. Το ντοκιμαντέρ αυτό, εξιστορούσε το παρελθόν αλλά με το βλέμμα στο μέλλον, το συνιστώ ανεπιφύλακτα !!!(Κώστας Παρχαρίδης)